เปรตติวิสัยและอสุรกาย
ภูมิแห่งเปรตวิสัย คือ แดนแห่งเปรต โดยพิสดาร มี ๑๒ จำพวก
(๑) วันตรสาเปรต เปรตกินสิ่งที่มนุษย์ถ่มทิ้ง คายทิ้ง
– เหตุ ถ่มน้ำลาย ฯลฯ ในบริเวณเจดีย์
(๒) กุณปขาทกเปรต เปรตกินซากศพเป็นอาหาร
– เหตุ นำเนื้อที่ต้องห้ามไปถวายพระสงฆ์
(๓) คูถขาทกเปรต เปรตกินคูถเป็นอาหาร
– เหตุ ด่าพระสงฆ์ให้กินคูถ – ถ่ายอุจจาระ ฯลฯ ในเจดีย์
(๔) อัคคิมุขเปรต เปรตปากไฟ
– เหตุ ประสงค์หัวเราะจึงเอาของร้อน เผ็ด ถวายพระ
(๕) สูจิมุขเปรต เปรตปากเล็กเท่ารูเข็ม
– เหตุ ตระหนี่ ไม่ให้ทาน ใจแคบ ห้ามผู้อื่นไม่ให้ทาน
(๖) ตัณหาชิตาเปรต เปรตกระหายน้ำ
– เหตุ ใจแคบหวงบ่อน้ำ สระน้ำ ปิดไม่ให้พระสงฆ์ หรือมหาชนใช้
(๗) นิชฌามกเปรต เปรตตัวดำเป็นเหมือนตอไม้ถูกไฟเผา
– เหตุ เห็นพระ โยมแก่ ไม่ปลง หลอกหลอน ฯลฯ
(๘) สัตถังคเปรต เปรตมีเล็บเป็นศาตรา
– เหตุ โกรธหยิกพระ, บิดา, มารดา, สามี, ภรรยา ฯลฯ
(๙) ปัพพตังคเปรต เปรตมีตัวใหญ่เหมือนภูเขา
– เหตุ ใจบาปเผาสมณะบริขาร บ้านเรือน ฯลฯ
(๑๐) อชครังคเปรต เปรตมีรูปเหมือนงูเหลือม
– เหตุ หลอกผู้อื่นด้วยรูปช้าง ม้า งู ฯลฯ ให้กลัว
(๑๑) เวมานิกเปรต เปรตมีวิมานอยู่
– เหตุ ทำดีบ้าง ทำชั่วบ้าง
(๑๒) มหิทธิเปรต เปรตมีฤทธิ์มาก
– เหตุ บวชเป็นสมณะแต่โลภมาก หวงกุฏิ วิหาร ฯลฯ
บางคัมภีร์ เช่นมิลินทปัญหาได้สรุปเปรตวิสัยไว้ว่า ถึงจะมีมากประเภท แต่โดยสังเขปมี ๔ ประเภทเท่านั้น คือ
(๑) อุตุปชีวีเปรต เปรตกินประจำเดือน น้ำเลือด น้ำหนองของมนุษย์แลสัตว์เป็นอาหาร
(๒) ขุปปิปาสิกเปรต เปรตที่อดข้าว อดน้ำอยู่เป็นนิจ มิได้กินข้าว กินน้ำ หิวอยู่ตลอดอายุ
(๓) นิชฌามตัณหิกเปรต เปรตมีไฟเผาไหม้อยู่ในตัว เหมือนไฟไหม้โพรงไม้ฉะนั้น
(๔) ปรทัตตูปชีวิเปรต เปรตอาศัยเลี้ยงชีวิตด้วยอาหารที่ญาติ หรือคนอื่นทำบุญอุทิศไปให้
อสุรกายภูมิ
ได้แก่ พวกเปรตประเภทพิเศษ และเทวดาชั้นต่ำ โดยย่อมีอยู่
๒ ประเภท คือ
(๑) กาลัญชิกาสุรกาย หมายถึง
อสุรกายที่เป็นเปรตพิเศษ
มีอยู่
๒ จำพวก คือ
– จำพวกหนึ่ง มีรูปร่างใหญ่โต สูง ๒,๐๐๐ วา ซูบผอม ตาอยู่บนกระหม่อม
– จำพวกหนึ่ง มีรูปร่างพิกลพิการ ฯลฯ
(๒) ทิพยอสุรกาย หมายถึง อสุรกายที่เป็นเทพชั้นต่ำ หรือเรียกว่า วินิปาติกะ ผู้เข้าถึงวินิบาต คือ โลกเป็นที่อยู่ของสัตว์ผู้ตกต่ำ ผู้อยู่ในภูมิชั้นต่ำ
เหตุที่นำสัตว์ไปเกิดเป็นเปรต-อสุรกาย โดยมากได้แก่ โลภะและตัณหา มาในอัฏฐกถา อัฏฐสาลินี รับรองว่า
“เยภุยฺเยน หิ สตฺตา ตณฺหาย เปตฺติวิสยํ อุปฺปชฺชนฺติ”
จริงอยู่ โดยส่วนมากสัตว์ทั้งหลายตายไปแล้วไปเป็นเปรต และอสุรกายก็เพราะโลภะตัณหา